Zanieczyszczenie światłem (przeszkadzające światło) to sztucznie dodane światło o działaniu niepożądanym, które rozprasza się w atmosferze. Sztuczne światło wytwarzane przez człowieka, które nie świeci tam, gdzie potrzebujemy (na drogę lub chodnik), ale na chmury, na gwiazdy, do lasu i do okien ludzi, którzy potrzebują odpocząć, wytwarza w atmosferze „smog świetlny”. Głównym źródłem zanieczyszczenia światłem jest oświetlenie obszarów handlowych, przemysłowych i sportowych a przede wszystkim nieodpowiednio skierowane oświetlenie publiczne miast i wsi, które w znaczący sposób przyczynia się do wzrostu jasności nieba nawet w odległości 100 km. A skutkiem jest nie tylko to, że straciliśmy widok nocnego nieba. Problem tego zanieczyszczenia sięga znacznie dalej…
Skutki zanieczyszczenia światłem
- astronomia –zanieczyszczenie światłem rozjaśnia sztucznie nocne niebo i utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia astronomom obserwowanie nieba;
- kultura i estetyka –sztuczne rozjaśnienie nieba zbędnym światłem zubaża krajobraz o ważną składową -ciemny, rozgwieżdżony nieboskłon, który od zawsze inspirował i kształtował człowieka;
- środowisko –brak ciemności w nocy zaburza naturalne cykle światła i ciemności wpływając niekorzystnie na florę i faunę;
- zdrowie –nadmiar sztucznego światła w nocy może prowadzić u człowieka do wielu poważnych dolegliwości i chorób;
- ekonomia –używanie sztucznego światła w niewłaściwy, nieefektywny sposób powoduje wymierne straty związane z marnowaniem wyprodukowanej energii elektrycznej
- bezpieczeństwo -źle zaprojektowane oświetlenie uliczne pogarsza zdolność widzenia uczestnikom ruchu drogowego, zmniejszając poziom bezpieczeostwa.
Zanieczyszczenie światłem to …
… używane przez człowieka w nocy sztuczne światło, które nie służy nikomu, nie jest potrzebne lub stanowi utrudnienie, a nawet zagrożenie.
Marnowanie energii
Często się zdarza, że oprócz potrzebnej nam drogi oświetlamy też obszar obok niej, albo oprócz oświetlania budynku niepotrzebnie świecimy też w niebo, itp. Wiele lamp
oświetla rozległą okolicę i niebo, a światło padające na docelowe miejsce stanowi niewielki procent ich emisji. Takie oświetlanie to marnotrawstwo pieniędzy i prądu elektrycznego a w konsekwencji niczym nie usprawiedliwiona emisja dużych ilości dwutlenku węgla.
Zdrowie ludzi
Podobnie jak na inne organizmy żywe, światło wpływa też na człowieka i jego dobowy cykl życia. Cykl ten jest kierowany ciągłym następowaniem po sobie nocy i dnia. Są ludzie, którzy bez zapalonego światła nie zasną, ale większość z nas najlepiej śpi w ciemności. Lampa uliczna świecąca nam do okien może powodować bezsenność, bóle głowy lub inne dolegliwości neurologiczne. Organizm człowieka jest przystosowany do regularnego, 24-godzinnego (dobowego) rytmu, który synchronizuje hormon melatonina. Melatonina jest wytwarzana tylko w ciemność (światło zatrzymuje jej powstawanie). Zaburzenie jej wytwarzania narusza cykl dobowy, co może prowadzić do problemów ze snem, zmęczenia, rozdrażnienia, zaburzeń koncentracji, obniżenia wydajności, bólów głowy itp. Melatonina kieruje też wytwarzaniem innych hormonów (np. adrenaliny, kortyzonu) i działa jako ochrona przeciw chorobom nowotworowym (spowalnia wzrost komórek nowotworowych). Badania wykazują, że melatonina może brać udział w sterowaniu ciśnieniem krwi i zapobiegać otyłości, cukrzycy, powstawaniu kamieni żółciowych, może spowalniać proces starzenia, zapobiegać zbyt wczesnemu rozpoczęciu dojrzewania płciowego i wiele innych. Tak jak światło dzienne potrzebne jest dla zdrowego życia, tak samo potrzebna jest ciemność w nocy. Korzystajmy więc z dobrego snu w ciemnym otoczeniu a nasze ciało będzie nam za to wdzięczne.
Zagrożona nocna przyroda
Chmura owadów błędnie krążących całą noc dookoła lamp ulicznych to widok znany każdemu człowiekowi. Ale nocne światło przyciąga nie tylko owady. Zagraża ono także ptakom, które giną wskutek zderzeń z oświetlonymi jasno budynkami lub krążą wokół podświetlonych bilbordów. Światło to narusza też ekosystemy wodne, od wiejskich stawów po otwarte morze, zaburza roczny cykl życia drzew i niekorzystnie wpływa na od dawna utrwalone relacje ofiara – drapieżnik. Zwierzęta i rośliny potrzebują ciemności w nocy tak samo jak człowiek. Występowanie melatoniny było potwierdzone u różnych form żywych organizmów, od jednokomórkowych poprzez rośliny aż do człowieka. Cykliczne występowanie dnia i nocy (światła i ciemności) jest głęboko zakodowane w genach. Rośliny i zwierzęta aktywne w dzień cierpią na niedostatek ciemności nocnej podobnie jak człowiek, ale zwierzęta „nocne“ są zależne od ciemności jeszcze bardziej (pokarm, migracja, rozmnażanie itp.). Są miejsca, z których pewne gatunki nocne już znikły. Dzieje się tak głównie w przypadku owadów, gadów i płazów. Ptaki i owady używają do orientacji Księżyca i gwiazd, które były przez miliony lat jedynymi źródłami światła w nocy. Sztuczne źródła światła używane przez człowieka zupełnie zmieniły noc, dezorientując zwierzęta powodują, że każdej doby miliony z nich giną. Zanieczyszczenie światłem zaburza cały ekosystem i istniejące w nim zależności pomiędzy organizmami. Dlatego powinniśmy zrobić wszystko co możliwe, aby to zaburzenie nocnego środowiska było jak najmniejsze. Nie żyjemy przecież tu sami!
Jak możemy poradzić sobie z tym problemem?
Aby zminimalizować skutki zanieczyszczenia światłem powinniśmy:
- mądrze wykorzystywać sztuczne oświetlenie zewnętrzne używając źródeł światła o jasności nie większej niż jest potrzebna, wyłączając je lub zmniejszając jego jasność, gdy jest to możliwe oraz stosując obudowy lamp kierujące światło tylko na obszar, który chcemy mieć oświetlony
- chronić te obszary na Ziemi, które nie są lub są mało zanieczyszczone światłem. Obszary takie, zwane rezerwatami lub parkami ciemnego nieba, pełnią też ważną rolę edukacyjną, pomagając uświadamiać nam jak poważnym problemem jest zanieczyszczenie światłem. Jest to także wspaniała atrakcja turystyczna – miejsca, gdzie każdy może zachwycić się nocnym niebem