Park gwiezdnego (oraz ciemnego) nieba jest obszar terenu objęty ochroną przed zanieczyszczeniem sztucznym światłem wyjątkowego środowiska naturalnego jakim jest nocna ciemność. Takie obszary są odpowiednikiem rezerwatów chroniących wyjątkowo cenne przyrodniczo miejsca. Spełniają funkcje ochronne najciemniejszych zakątków naszej planety, gdzie środowisko nocne nie jest zaburzone przez sztuczne światło. Obszary takie, jak w przypadku klasycznych rezerwatów przyrody, pełnią nie tylko funkcje ekologiczne, ale również edukacyjne.
Obszary ochrony nocnej ciemności spełniają następujące funkcje:
- Ochrona najciemniejszych zakątków naszej planety, gdzie środowisko nocne nie jest zaburzone przez sztuczne światło. Takie obszary są odpowiednikiem rezerwatów chroniących wyjątkowo cenne przyrodniczo miejsca.
- Popularyzacja wiedzy o zanieczyszczeniu światłem. Obszary, które oferują, przynajmniej lokalnie, wyjątkowe walory pod względem zachowania nocnego środowiska w stanie mało zanieczyszczonym światłem. Dzięki temu umożliwiają społeczeństwu zdobycie wiedzy o tym zanieczyszczeniu niezbędnej do minimalizowania jego oddziaływania na środowisko naturalne.
- Ochrona dla obserwacji astronomicznych. Są to obszary otaczające obserwatoria astronomiczne, ich istnienie pozwala prowadzić badanie kosmosu w odpowiednich warunkach – zanieczyszczenie światłem utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia profesjonalne obserwacje nieba.
Międzynarodowa deklaracja UNESCO (Tenerife, 1994, La Palma 2007) w sprawie praw przyszłych pokoleń mówi:
„Przyszłe pokolenia mają prawo do dziewiczej i nieskażonej Ziemi, w tym prawa do czystego nieba. Ciemne niebo to kulturalne, naukowe i ekologiczne dziedzictwo ludzkości.”
Do zagrożonych elementów środowiska naturalnego dołączyła nocna ciemność. Ochrona ciemności włączana jest powoli do istniejących obszarów ochrony przyrody, na przykład parków narodowych. Ciemność jest bogactwem naturalnym. Naturalne ciemności to jeden z ekologicznych zasobów potrzebujących ochrony, z rezerwatów ciemności korzystają zwierzęta o nocnym trybie życia narażone na wyginięcie w nadmiernie oświetlonym środowisku. Sztuczne światło źle wpływa na rośliny, które w wyniku sztucznego światła straciły granicę nocy i dnia, co ma niekorzystny wpływ na ich rozwój.
Inicjatywa tworzenia parków nocnego nieba powstała w kanadyjskim rezerwacje Torrance Barrens, gdzie w 1999 roku powstał pierwszy park tego typu na świecie. Podobnych parków na świecie istnieje już 31 i cieszą się coraz większym zainteresowaniem. To pomysł łączący ochronę przed sztucznymi źródłami światła nocą z tworzeniem produktów turystycznych powiązanych bezpośrednio i pośrednio z astronomią. Obszary te dają szansę na wzbogacenie oferty turystycznej poprzez poszerzenie oferty pobytowej o edukację: warsztaty i obserwację astronomiczne (również za dnia), pokazy dla młodzieży. Lokalna społeczność może zdobywać wiedzę w jaki sposób chronić przyrodę przed narażeniem na zanieczyszczenie światłem.
Na terenach objętych ochroną jest również szansą na wydłużenie sezonu turystycznego od jesieni do wiosny, gdy noce są dłuższe i pozwalają na lepsze obserwowanie nieba niż latem, gdy noc jest najkrótsza i jasna.
Parki ciemnego (oraz gwiezdnego) nieba w Europie
